Een goed advies alvorens aan een degustatie beginnen. Schenk je whisky in een helder glas. Gebruik bij voorkeur een tulpglas, een glas waarvan de rand nauwer is dan de bodem zal de aroma's van de drank trouwens langer in het glas houden.
Vermijd sterke geuren in de omgeving. Roken kan best bij het drinken van whisky als digestief na een rijke maaltijd, maar kan storend zijn tijdens een degustatie. Hetzelfde geld voor sterke parfums…. Alle geuren die niet met whisky te maken hebben zullen je reuk beïnvloeden.
Hou water bij de hand. Aangelengde whisky, vooral cask strengths, kunnen een heel andere smaak hebben dan het zuivere distillaat. Enkele druppels helder bronwater, dat niet te veel mineralen bevat, kan heel andere aroma's in je whisky vrijmaken dan je aanvankelijk had waargenomen.
Handige hulpmiddelen bij het beoordelen van whisky: Tasting Wheel en Tasting Form
Met "voorkomen" bedoelen we eigenlijk het uiterlijk van de whisky. Wat zie ik? In dit stadium zullen we nog niet van de whisky proeven. We kijken er alleen naar.
Kleur is kleur, is kleur,... en toch is het niet zo eenvoudig de juiste kleur van whisky te bepalen. Whisky kan heel licht van kleur zijn maar kan ook heel donker tonen. Let op met het bepalen van de kleur vanuit de fles. Als de fles iets getint is dan heeft dat een invloed op de kleur van de drank zelf. Er kan zelfs verschil in kleur zijn tussen whisky in een niet gekleurde, glasheldere fles en dezelfde whisky in je glas. Ook het licht van de omgeving gaat de kleur van de whisky bepalen. Bij voorkeur bekijk je de whisky bij helder daglicht.
De beste manier om de kleur van whisky te gaan bepalen is die te gaan vergelijken met andere producten, dit kan gaan van gin tot koffie. Die andere producten moeten niet steeds dranken zijn. Strokleur of goudkleur zijn ook termen die gebruikt worden.
Om de "body" te bepalen houden we ons glas schuin en draaien het rond zodat de whisky als het ware een volledige kroon heeft gevormd dicht tegen de rand van je glas. Houdt vervolgens je glas weer recht en kijk toe. Je zult zien dat de whisky van aan de kroon weer naar beneden druipt. Hoe vlugger dit neerdruipen gebeurt hoe minder body de whisky heeft. Soms zegt men hier dat een whisky lange benen heeft. Blijft de whisky echter hangen ter hoogte van de kroon en druipt die heel langzaam naar beneden dan duidt dit op een hoge 'tranerigheid'.
De body van de whisky is een indicatie van de pot still die voor het distilleren werd gebruikt, maar vooral ook van de leeftijd van de whisky. Oudere whisky heeft meer body dan jonge whisky. Dit heeft niets met smaak te maken. Het is niet omdat een whisky nog jong is en weinig body heeft dat die van mindere kwaliteit zou zijn.
Body beschrijven we met termen in de zin van "veel", "medium" of "weinig". "Stevig", "olieachtig", "soepel", "vol" ... zijn ook mogelijkheden.
Het aroma van whisky is eigenlijk niets meer dan zijn geur. "Niets meer" is wel een understatement. Het aroma van whisky kan heel complex zijn. Neem vooral je tijd om je whisky te ruiken. Vergeet niet dat het de nosers zijn geweest, die de whisky hebben samengesteld. Ruiken is dus een heel belangrijk onderdeel van het degustatieproces.
Puur
Wals de
whisky in je glas. Leg misschien je hand op de rand van je glas zodat de aroma's zich kunnen opstapelen. Wacht een tijdje en breng je glas tot onder de neus.
Ga niet meteen je neus diep in het glas duwen. Vergeet niet dat whisky voor een groot deel alcohol bevat die heel prikkelend kunnen zijn. Je reukorganen kunnen bij het toedienen van plotse overweldigende geuren "verdoofd" raken, zodat je op de duur niets anders meer gewaar wordt dan een sterk prikkelend gevoel. Breng je glas geleidelijk aan dichter bij je neus terwijl je gelijkmatig, beetje bij beetje de aroma's opsnuift.
Aangelengd
Sommige aroma's komen beter vrij als je de whisky verdunt met wat water. Naargelang de
sterkte van de whisky die je aan het proeven bent voeg je wat water toe. Wals opnieuw je glas en herhaal wat hierboven werd beschreven. Je zult merken dat bij sommige whisky's heel andere aroma's kunnen vrijkomen dan je aanvankelijk had ondervonden.
Voeg echter niet te veel water bij je whisky. Enkele druppels, een lepeltje kunnen best volstaan. Cask strengths kunnen wel wat meer water verdragen dan jonge whisky's met iets minder body.
Aroma beschrijven is niet zo eenvoudig. Ga te werk zoals bij het beschrijven van de kleur. Vergelijk met andere geuren die je kent. Je zult verbaasd zijn welke aroma's je allemaal kunt ontdekken in een klein glaasje whisky.
Vergeet evenmin dat geuren en smaken samen gaan. Je kunt een typische smaak ruiken maar je kan ook een typische reuk smaken. Je kan het zo gek niet bedenken maar aroma's zoals leer, koffie, oranjebloesem, peper zijn allemaal mogelijk. Een lijst geven van wat mogelijk is, is onmogelijk. Verlaat je op je eerste indruk. Die is meestal de beste. Ga daarna dieper zoeken naar de fijnere aroma's en vooral ... beschrijf eerlijk wat je ruikt.
Een goed memomiddel is een smaakwiel zoals er eentje in dit werk is opgenomen. Het laat je toe om bepaalde aroma's en smaken te "herinneren". Je mag er best ook je eigen "ontdekkingen" aan toevoegen. Dit maakt je smaakwiel alleen maar vollediger.
"Smaak" is eigenlijk een combinatie van mondgevoel, de grondsmaken die de smaakpapillen op je tong kunnen waarnemen en herinneringen, vergelijkingen met eerder ondervonden waarnemingen van misschien heel andere producten dan whisky
Hoe voelt de whisky aan in je mond? Dat noemen we textuur: mondgevoel. Dat gevoel is heel moeilijk te beschrijven en kan heel extreem zijn. Hierna volgt een reproductie van die extremen
Open Gesloten
Rijk / vol Licht
Krachtig / hevig Zwak
Brutaal / scherp Zacht
Zwoel / exotisch Fris
Hoekig / overdreven Rond
Romig / likeurachtig Zuiver
Uitgesproken / complex Vlak
Het vraagt enige ervaring om dat juiste mondgevoel te beschrijven. Hoe meer whisky's je reeds geproefd hebt, hoe beter je zult kunnen vergelijken en hoe gemakkelijker je de textuur zult kunnen beschrijven. Trouwens: "practice makes perfect".
Primair
Onze tong is één orgaan die ons bij het proeven helpt. De tong alleen kan echter maar een bepaald aantal smaken bepalen. Die smaken noemen we primaire smaken. Er zijn vier primaire smaken. Zij worden op verschillende plaatsen op de tong waargenomen:
· Zout: opzij vooraan van de tong
· Bitter: achteraan bijna in de keel
· Zuur : opzij achteraan de tong
· Zoet: punt van de tong
Secundair
Primaire smaken zijn heel beperkt. Ze moeten aangevuld worden met secundaire smaken om het rijke boeket van whisky te kunnen proeven. Voor de secundaire smaken hebben we de combinatie tong - neus nodig. Dat is ook de reden waarom we met een verkoudheid minder goed smaken.
Secundaire smaken zijn ook "herinneringssmaken" of "vergelijkingssmaken". Het zijn smaken die ons doen herinneren aan een bepaald ander product. We gaan dus, net zoals bij de aroma's gaan vergelijken met dingen die we hebben "leren kennen.
Secundaire smaken opsommen is onbegonnen werk. Het zijn er te veel en ze zijn te persoonlijk. Gebruik hier opnieuw je smaakwiel om je te helpen en vergeet niet dat secundaire smaken en aroma's heel nauw met elkaar verbonden zijn. Dezelfde beschrijving voor een secundaire smaak geven aan een aroma en omgekeerd, is dus heel normaal.
Afdronk (nasmaak) bepalen is eigenlijk een soort combinatie van mondgevoel en secundaire smaken, gespreid over een tijd: het inslikken.
Lengte
Hoe lang de whiskytextuur blijft sluimeren in je mond nadat je hebt ingeslikt kan beschreven worden met tijdstermen: kort, lang, langzaam, laat. We combineren dit echter met ongeveer dezelfde elementen die we tijdens het beschrijven van het mondgevoel hebben gebruikt. Ook hier zijn er weer extremen:
Langzaam / laat / traag Snel / plots
Veel / vol / rond Weinig / vlak
Uitgesproken / pittig Zacht
Droog / Zoet
Krachtig Zwak
Kort Lang
Deze lijst is niet limitatief. Je kunt best je eigen woorden gebruiken om het fenomeen van de afdronk te beschrijven. Denk er aan : het is een gevoel gecombineerd met een tijdsbesef.
Tijdens de afdronk kunnen andere smaken naar boven komen dan je aanvankelijk had. Blijft de smaak constant dan zeggen we dat er geen veranderingen zijn: de whisky is constant.
Komen er nieuwe smaken naar boven dan beschrijven we die zoals we dat met de secundaire smaken hebben gedaan. Misschien kunnen we hier zelfs de term tertiaire smaken gebruiken.
Let er wel op dat zich achteraan de tong juist die smaakpapillen bevinden die bittere tonen aangeven. Laat je dus niet verleiden om elke whisky bij de afdronk als bitter te bestempelen. Laat de whisky tijdens het inslikken geleidelijk over de volledige tong glijden zodat je alle smaaksensaties goed kan beleven.